Son zamanlarda yoğun kirli hava kütlesi ortaya çıktığı zaman, Parislilere ücretsiz toplu taşıma sunulurken Londralılar egzersizden kaçınmaları gerektiği tavsiyesini aldı. Peki en iyi çözüm hangisi?
 |
Bu aralık ayında yüksek kirlilik oranlarının görüldüğü sisli Londra'dan bir görüntü. Fotoğraf: The Shard/PA)
|
Öte yandan Paris de aynı zaman dilimi içinde benzer bir kirliliğe -son on yılın en kötü hava kirliliği-maruz kalmasıyla birlikte yetkililer toplu taşıma ücretlerinden feragat ederek ve trafikteki araç sayısına sınırlama getirerek ve alternatif olarak tek ve çift sayılı araç plakalarına yasak getirerek harekete geçtiler.
Aynı zamanda Paris belediye başkanı Anne Hidalgo, 2025 yılı itibariyle tüm dizel araçları yoldan çekileceği ile ilgili planları duyurma konusunda Madrid, Atina ve Meksiko'lu yetkililere katıldı. Dizel, petrole göre çok daha fazla miktarda tehlikeli nitrojen dioksit ve küçük kirletici partiküller salan, yüksek oranda kirletici bir maddedir ve kanserden kalp krizine kadar birçok hastalığa sebep olabilir.
Yol açtığı sağlık sorunlarına rağmen Britanya dahil olmak üzere Avrupa genelinde hükümetler, petrole göre daha az karbon dioksit ürettiği varsayımına dayanarak sürücülere dizel kullanımını özendiren vergi teşvikleri sunmaktadır.
Dizel karşıtı doktorlar hem merkezi hükümetin hem Londra belediye başkanı Sadiq Khan'ın Büyük Britanya'nın sağlığını korumak için bir an önce harekete geçmesi gerektiğini söylüyor.
"Eğer ciğerlere etkin bir şekilde bir toksik madde gönderen bir şey dizayn edecekseniz, dizel kurum partiküllerinden daha iyi yapamazsınız." diyor Londra'nın Queen Mary Üniversite'sinde kirliliğin çocuklar üzerine etkisini araştıran profesör ve Royal Londra Hastane'sinden pediatri uzmanı Jonathan Grigg. "Mümkün olduğunca çabuk bir şekilde kirletici ve toksik dizeli yollarımızdan çekmemiz gerekmektedir."
 |
| (2008'de Alman yetkililer Berlin, Hannover ve Köln'de sıkı emisyon mutlak emisyon alanları kurdu. Fotoğraf: Sean Gallup/Getty Images ) |
Geçtiğimiz hafta Khan, otobüs duraklarında, metro duraklarında ve yol kenarlarında hava kalitesi uyarılarıyla ilgili yeni bir sistem sundu. Londra Hava Kalitesi Şebekesi, kalp ve akciğer sorunları olan hassas insanların sınırlayıcı aktiviteyi de göz önüne alması gerektiğini söyledi.
Belediye başkanı da, kirliliği azaltmak için sağlanan fonun iki katına çıkarıldığını duyurdu. 2017'den itibaren -Çok Düşük Emisyonlu Alanın genişlemesi ve hızlanması için- Londra şehir merkezine giren dizel araçlar için ücretlendirme yapmak, ağır vasıtalar için daha sıkı standartlar getirmek ve otobüslerin daha çevre-dostu hale getirilmesi gibi önlemler almayı düşünüyor. Fakat o, bu yasakları getirmek için gerekli yasal otoriteye sahip olmadığından hükümetin acil eylem planı için harekete geçmesini istiyor.
Dünya genelinde şehirler Londra ile benzer sorunlarla yüzleşiyor. Bazıları diğerlerine göre daha sert oluyor, fakat genel olarak tecrübeleri gösteriyor ki hava kalitesini geliştirmek için atılan uygun adımlar işe yarıyor ve hayat kurtarıyor.
Berlin, çoğunlukla Batı Avrupa ile ilgili dizel felaketi hikayesi için dikkate değer bir istisna... Berlin, otobüslere ve çöp kamyonlarına kirlilik filtreleri kurarak kendi filolarını temizliyor, ağır yük kamyonlarına sıkı kurallar uyguluyor. Mutlak emisyon bölgelerine eski dizel araçların girişine izin verilmiyor ve zaten Almanya'nın en düşük araç kullanımına sahipken Berlin'deki araç kullanım oranı son yıllarda da oldukça düştü. Toplu taşıma ve iki-saatlik paso 2,25£ (8,23 TL) fiyatlandırma ile kullanımı kolay ve verimli.
Sonuç olarak, -eski ulaşım bakanı ve hükümet danışmanı ve federal çevre koruma örgütüne ve savunma gruplarına hizmet eden Axel Friedrich'in dediğine göre- en küçük ve en tehlikeli partiküllerin seviyesi yalnızca 3 yıl içerisinde %70 oranında azaldı.
 |
| (Aralık ayında New Delhi, tehlikeli bir şekilde kirletilmiş havaya maruz kaldı./Fotoğraf:Rajat Gupta/EPA) |
Kraków, Avrupa'nın en kirli ülkelerinden biri olan Polonya'nın en kötü havasına sahip. Her kış, şehrin sakinleri evlerini sıcak tutmak için düşük teknolojili sobalarında kömür yakmaya başladıkları gibi bacalardan ağır duman süzülüyor ve şehri kaplıyor.
Uzun süren bir yasal mücadeleden sonra Eylül, 2019'da yürürlüğe girecek olan şehir "ev ısıtılmasında kömür yakmaya getirilen yasak" ile biraz ilerleme kaydetmiş durumda.
Meydana gelen değişikliklerin daha şimdiden her geçen yıl yüzlerce hayatı kurtardığına inanılıyor. Belediyeye bağlı Sürdürülebilirlik Ofisi'nin yöneticisi Mark Chambers'a göre bu, sera gazı emisyonlarını 2005'ten 2050'ye kadar %80 oranında azaltmayı amaçlayan New York'un hava kalitesi stratejisinin yalnızca bir parçası.
"Hava kalitesi, sistematik bir şekilde irdelemeniz gereken konulardan biridir" demiştir. "Kirliliğin tüm kaynaklarına bakarak ve onları irdeleme konusunda gerçekten düşünceli ve istekli olmak zorundasınız."
Amerikan otomobil kültürünün doruk noktasına ulaştığı şehir olan Los Angeles da havasını temizlemek için uğraş gösteriyor. Halen ülkenin en kötüsü durumunda olsa da bir zamanlar Los Angeles'lıların göğsünü sıkıştıran ve gözlerini sulandıran kirli hava kütleleri geride kaldı.
"Olağanüstü bir şekilde mesafe kaydettik, Los Angeles'taki dağları bile görebiliriz, burada büyüyen birçoğumuz için bu eskiden asla mümkün değildi." diyor Kaliforniya'nın Temiz Hava Koalisyonu başkanı Joe Lyou. O zamanlar, 1960 ve 70'lerde, en kötü günlerde "dışarı çıkamazdınız, nefes alamazdınız".
 |
| (1958 yılında Los Angeles alışılmış sisli günlerinden birinde. Fotoğraf: AP) |
Bu belirgin gelişim, Amerika'nın en sıkı hava kalitesi düzenlemelerinin bir sonucu... Denetçiler, içerdiği -siste payı olan- kimyasallardan dolayı yasaklanan boyalar için yapı marketlerinin raflarını dahi kontrol ediyor. Kirli dizel kamyonlarına eyalet çapında getirilen yasak ve 0 emisyonlu araçların kullanımına zorlanması da hikayenin büyük birer parçası...
Berbat havasının -Dünya Sağlık Örgütü'nün 2012'de 1 milyondan fazla kişinin ölümüne yol açtığı yönünde açıklama yaptığı- Çin bile bu krize göğüs germeye başladı. Beijing, hava özellikle kötüleştiği zamanlar araç sayısını azaltmak için plaka sınırlaması getirdi ve en eski ve en kirletici araçları yollardan çekmek için planlar yapmaya koyuldu. Daha da önemlisi, hükümet rüzgar ve güneş enerjisine milyarlarca dolar yatırım yaparak halkın öfkesini kontrol altına aldı ve yenilenebilir enerjide dünyanın en büyük yatırımcısı haline geldi. Yetkililer Çin'in şehirlerinde yaşayanların sağlığı ve gezegen için büyük yankı uyandırarak kömür yakıtlı elektrik santrallerinin planlarını bile iptal etmeye başladı.
Belki çok daha kötü havası ile Hindistan bu konuda daha az girişken...Başbakan Narendra Modi'nin hükümeti, kirliliğin çok daha kötüye gitmesine izin verdikleri için kendisinden önce başa gelen partileri suçluyor.
Bilim ve Çevre Merkezi'ne göre geçtiğimiz ay Delhi'nin 20 milyon insanı, son 17 yılın en kötü kirli hava kütlesine maruz kaldı. Yetkililer kömür yakıtlı enerji santrallerinin kepenkleri geçici olarak (!) indirdi, tüm inşaat ve yıkım çalışmalarını durdurdu ve birçok dizel güç jeneratörlerini kapattı.
Delhi'nin sorunu kabullenmeye başladığına işaret olarak, -bir çözüm yolu olmasa da- partikül seviyeleri önerilen maksimum değerin 28 katını aştığı için yetkililer 1800 okulu 3 günlüğüne kapattı.
 |
| (Hindistan. Fotoğraf: Getty Images) |
İran'ın başkenti Tahran da yetkililer ağır sis kütlesinin 23 gün içerisinde 412 kişinin ölümüne yol açtığı açıklamasını yapınca aynı önlemleri aldı. Gerçekte İran Dünya Sağlık Örgütü'nün "PM2.5 yönünden en kirlenmiş şehirler" listesinin başındaki Zabul'a ev sahipliği yapıyor.
Havanın sizi hasta etmediği bir şehirde yaşamak nasıl hissettirir? "Güzel" diye cevap veriyor Berlinli Friedrich bir kahkahayla, mahallesinin güney-batının en temiz yerlerinden biri olduğunu ekleyerek... "Benim hava kalitem kırsal bölgelerdeki gibi."
Haberin orijinaline göz atmak için tıklayınız: https://www.theguardian.com/cities/2016/dec/15/breathe-less-ban-cars-cities-make-radically-different-responses-to-pollution
TR Çeviri: dunyaninyesili.blogspot.com
