SIFIR-ATIK YAŞAM TARZI İÇİN BİR REHBER!

Evinizin her yanındaki çöp bidonlarının içeriğini değerlendirmek için bir dakikanızı ayırın. Bu en keyifli aktivitelerden biri olmasa da bunu yapmak yeryüzünde daha sağlıklı, daha yağsız ve daha hafif yaşamaya başlamanız için ihtiyacınız olan bilgileri size sunabilir. Hatta uzun vadede para biriktirmenize bile yardımcı olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre siz de birçoğumuz gibiyseniz günde 1.98 kg çöp üretiyorsunuz. Bu da 4 kişilik bir aile için günlük yaklaşık 8 kg çöp –resmi olarak “kentsel katı atık”-  demektir ve yıllık 2890 kg ile sonuçlanır.

Atık sahasına gidecek çöpü en aza indirmeyi amaçlamak anlamına gelen “sıfır-atık yaşam tarzı” bir naylon poşetin atık sahasında ayrışması için 1000 yıl gerektiğini göz önüne alır. Çöpünüze baktığınız zaman, muhtemelen geri dönüştürülebilir, yeniden kullanılabilir ya da başka bir amaç için kullanılabilir atıklar bulacaksınız. Sıfır-atık yaşam tarzı için bir kez heves duymaya başlarsanız ilk olarak alışveriş alışkanlıklarınızı yeniden gözden geçirecek ve evinize gereksiz ambalaj ve eşyaların miktarını azaltacaksınız. Tecrübeli ya da yeni başlayan bir sıfır-atıkçı olarak daima öğrenmenin ve kendini geliştirmenin yolları vardır. Tüm prosesesin akış çizgisini izlemek için basit bir rehber burada sizlerle!

Sıfır Atık’ın Temel Prensipleri

Atığını azaltma konusunda karar vermiş birisi çabucak 3-R konusunda uzman olabilir:

• Reduce (Azalt),
• Reuse (Yeniden kullan),
• Recycle (Geri dönüştür).

(flickr.com/photos/zippypins)

Diğer R’leri de göz önünde bulundurmanızda fayda var:

• Rethink (Sıfır-atık ile ilgili olarak satın alacağınız her şey için yeniden düşünün).
• Repair (Bozulan elektronik ve diğer aletlerinizi çöpe atıp atık sahasına göndermek yerine tamir edin ya da ettirin.)
• Repurpose (Kullanılabilir aletler yardımıyla eskiyi yeniye çevirerek başka amaçlar için kullanılabilir hale getirin.)
• Rescue (Komşunuzun çöp konteynırında bulunan hala-kullanılabilir olan malzemeleri –kendisinden izin alarak- kurtarın.)

Başlamak için ihtiyaç duyacağınız şeyler burada:

1. Geri Dönüşüm Kutuları: Mümkün olduğu kadar çok şeyi geri dönüştürmek, başlamak için güzel bir noktadır. Nelerin kabul edildiğini ya da gerekli olduğunu öğrenmek için, bağlı olduğunuz belediyenin geri dönüşüm programını kontrol edin. Neleri geri dönüştürüp neleri geri dönüştüremeyeceğinizi öğrenmek satın almak kararlarınızı da kuvvetle muhtemel etkileyecektir. Örneğin eğer ki bulunduğunuz bölgede plastiği geri dönüştürmek zorsa bunun yerine karton ya da cam kutulu ürünler satın almaya başlayın.
   
2. Mutfak Kompostlayıcısı: Yalnızca yiyecek atıklarınızın büyük bir kısmını değil aynı zamanda ham kağıt, kompostlanabilir kutu ve ambalajlarınızı da kompost yapımı için kullanabilirsiniz. Genel olarak, iç mekanda bir “kompost kutusu” bulundurmak, sonrasında bunları dış mekandaki kompost kutusuna ya da eğer varsa belediyenin kompost programına aktarmak iyi bir yaklaşım olacaktır.

   

   (all-green.co.uk)

3. Depo: Yeniden kullanmayı, başka bir amaç için kullanılabilir hale getirmeyi, bağışlamayı ya da satmayı planladığınız malzemeler için bir yer ayırabilirsiniz. Duvarınıza monte edeceğiniz bir grup raf ya da hatta seyyar bir rafta ya da bir dolap ya da garajınızda bir biriktirme işlemi ile bu faaliyetiniz saat gibi işleyebilir.

Mutfakta Sıfır-Atık

Mutfağınız evinizin en sıcak ve en samimi yeridir. Aynı zamanda en çok atık sahası-çöpü üretilen yeridir. Aşağıda kaçınılması gerekenlerin, kolay ve uygulanabilir çözümlerin genel bir taslağı vardır.

Plastik Saklama Kaplarını Terk Edin!

EPA’ya göre 2012 yılında Amerikalılar 14 milyonunu plastik kutular ve ambalajlar oluşturduğu 32 milyon ton plastik atığı üretmiştir. Plastikler 1960 yılında kentsel katı atığın yalnızca %1 iken olan bu oran neredeyse %13’lere ulaşmıştır. Oysa ki her boyut ve şekilde üretilen cam ve paslanmaz çelik kutular temizlenebilir ve tekrar tekrar kullanılıp kolayca taşınabilir. Örneğin boşalmış makarna sosu kavanozunuz, ev yapımı çorba ya da yemeğiniz için harika bir saklama kabı olabilir. Kullandığınız tüm yiyecek kaplarını toptan şekilde satın aldığınız bezlerle azaltın. Plastik poşetler kullanmak yerine çoğu toptancılardan alabileceğiniz kendi bez ya da file çantalarınızı yanınızda getirebilirsiniz.

Plastik Poşetlerden Kaçının!

(greece.greekreporter.com)

ABD’de çok sayıda belediye, market ve diğer işletmelerdeki ince, tek kullanımlık plastik torbaları yasaklamıştır. Kaliforniya bu yasağı eyalet çapında gerçekleştiren ilk yerdir. Başka hiçbir şey yapmasanız bile bezden, fileden ya da geri dönüştürülebilir plastikten üretilmiş büyük alışveriş çantalarından kullanmaya başlayın. Satın almak ve aldıklarınızı muhafaza etmek için tekrar kullanılabilir poşetlerden de yararlanabilirsiniz. Geri dönüştürülemeyen plastik poşet kullanımınızı azaltmak için birçok yol vardır: Öğle yemeğinizi paketlemek için, küçük bez çantaları ya da FSC sertifikalı, klor içermeyen, sürdürülebilir sandviç kutularından yararlanın; dondurulmuş şeyleri saklamak için yeniden kullanılabilir cam kavanozları; plastik streç filmler yerine kapaklı cam ya da paslanmaz çelik kutulardan kullanın.

Tek Kullanımlık Kağıt Ürün Kullanımını Azaltın!

Kağıt havlu, peçete, kağıt tabak, bardak ve diğerleri olmadan yaşamak sandığınızdan daha kolay. Kağıt havlu ve peçeteler yerine yeniden kullanılabilir bezleri tercih edin. Kağıt havlular gibi rulo şeklinde koparılarak kullanılan bezleri de tercih edebilirsiniz.

                  

Ya da direk eski tip bez el bezi ve mutfak havlularını kullanabilirsiniz. Çok çabuk bir şekilde tasarruf ettiğinizi göreceksiniz. Organik bez peçeteleri de birçok perakendeciden temin edebilirsiniz.

Geri dönüştürülemeyen kağıttan ya da potansiyel olarak toksik köpük tabak ve bardakların kullanımından kaçınınız. Bunlar yerine tekrar kullanılabilir tabak çanakları kullanın. Tek kullanımlık seçeneklere ihtiyaç duyarsanız sertifikalı olarak kompostlanabilir olduğu üzerinde belirtilen kağıt tabak, kase, bardak ve peçeteler kullanın.

Yiyecek Atığını Minimuma İndirin!

Çoğu Amerikalı aile, şaşırtıcı bir şekilde oran olarak satın aldıkları 4 alışveriş poşetinden birini çöpe atıyor, bu da aile başına yıllık 1350$’a mal olan bir yiyecek atığına sebep oluyor. 2012 yılında 36 milyon tondan fazla yiyecek atığı üretildi. Bilinçli bir şekilde alışveriş yaparak, kalanları yeniden hayata döndürerek, yiyecek artıklarını ve sosları başka amaçlar için kavanozlarda biriktirerek yiyecekleri ve onları üretmek ve dağıtmak için kullanılan kaynakları koruyun. Yiyecek bozulma oranlarını hesaba katan ileri düzey bir öğün planlaması ile yiyeceğe ayırdığınız bütçeyi idareli kullanabilirsiniz(http://yemekatlasi.com/2011/gida-saklama-sureleri vb. web sitelerinden bu konuda yararlanabilirsiniz).

Tek porsiyonluk ürünler hem market bütçemiz için masraflı hem de doğa için zararlıdır. Alabileceğiniz en büyük boy pakette ya da toptan şekilde alıp daha küçük kutulara bölün. Örneğin doğal/organik cin mısırını toptan şekilde satın alıp daha küçük paketlerde kendi sağlıklı patlamış mısırlarınızı hazırlayabilirsiniz. Tek kişilik bardak yoğurtlar almak yerine büyük kaplarda satın alıp günlük kullanacağınız porsiyonlar için yeniden kullanılabilir saklama kaplarına bölün.

Banyoda Sıfır-Atık

Hadi yüzleşelim: Banyodaki tek kullanımlık olan -kullanılmış diş ipleri, hijyen ürünleri, peçeteler ve tuvalet kağıtları- basit bir şekilde yeniden kullanılamaz, geri dönüştürülemez ya da başka bir amaç için kullanılamaz. Öte yandan sıfır-atıkçılar kendine güveniyor: Biraz ihtiyatlı davranarak  banyonuz minimum atıklı, çevre dostu bir hale dönüşebilir.

Geri Dönüştürülebilir Kağıt Ürünleri: Tuvalet kağıdı ve yüz için kullanılan peçetelere gelince, kullanabileceğiniz en iyi seçenek minimum %50si atıktan üretilmiş %100 geri dönüştürülebilir olanlardır. Ağartılmamış ve geri dönüştürülebilir ambalaja sahip olanlara bakmalısınız.

Plastik Ambalaj Atığınızı Azaltın: Şampuanlar, saç kremleri, yüz jelleri, vücut jelleri, ağız çalkalama sularının kutuları ile banyo büyük bir plastik atıklar kaynağıdır. Toptan ya da geri dönüştürülebilir ambalaja sahip ürün seçimi konusunda düşünerek bunu azaltın. Örneğin, büyük plastik şişelerden satılan şampuanlardansa saç sabunları daha çevre dostu bir seçenek olan küçük karton ya da kağıt kutularda paketlenir. Ayrıca doğal, toksin içermeyen ev yapımı şampuan, deodorant, banyo tuzları, diş macunu, sıvı el sabunu yaparak da hem maddi açıdan tasarruf ederken hem de ambalaj ve kutu atıklarınızı büyük oranda azaltabilirsiniz.

Geri Dönüştürülebilir Olanları Seçin: Ambalaj atığını azaltmanın yolları hakkında yaratıcı bir şekilde düşünmek gerekir: Doğal şampuanların, saç kremlerinin, diş macunlarının, diş fırçalarının, güzellik kişisel bakım ürünlerinin büyük bir kısmı geri dönüştürülebilir ambalaja sahiptir, satın alırken de bunlara dikkat etmek gerekir.

(makeandtakes.com)

Doğal Oda/Araç Parfümleri Yapın: Spreyli ya da fişe takılabilir parfümler evinizin iç mekan havasını kirletir ve atık sahalarını tıkar. Kendi oda spreyinizi yapmak basittir: Bir cam sprey şişesinin içerisine sevdiğiniz esansiyel yağdan 10-20 damla damlatın. Su ile doldurun ve kuvvetlice çalkalayın. Kokuları bastıran, antibakteriyel parfümler genellikle lavanta, limon, çay çiçeği, nane ve okaliptüs içerir. Kokusu devamlı olan parfümleri tercih ediyorsanız esans yağını jojoba yağı ya da zeytin yağı gibi taşıyıcı bir yağ ile karıştırarak kamışlı oda parfümü yapabilirsiniz. Bunu ağzı dar bir vazo ya da kavanoza koyup içine birkaç tane parfüm kamışları (reed diffuser stick) ya da bambu çubukları yerleştirebilirsiniz. Birkaç günde bir kokuyu tazelemek için çubukları ters çevirin. Doğal esansiyel yağlarından yapılmış oda spreyleri de satın alabilirsiniz.

Doğru İlaç İmhası: Su yollarımızdaki çevresel kirlilikten kaçınmak için, son kullanma tarihi geçmiş ya da istemediğimiz, reçeteli ya da reçetesiz ilaçlarımızı tuvalete ya da kanalizasyona ya da çöpe atmamamız önemlidir. Çoğu topluluk bunlar için geri-alım programlarını önerir, bulunduğunuz civardaki eczanelerden bu konuda bilgi isteyebilirsiniz. Eğer bu da mümkün değilse EPA’nın evsel imha yöntemlerini takip etmelisiniz.

1.  İlaçlarınızı orijinal kabından çıkarın.
2. Bu ilaçları evdeki istenmeyen/atılacak–örneğin kedi kumu ya da öğütülmüş kahve gibi- maddelerle karıştırın.
3. Karışımı tek kullanımlık boş bir margarin kutusu gibi kapaklı bir kaba koyun.
4. Boş ilaç kutusunun üzerinde yazan kişisel bir bilgi varsa bunu karalayın ya da etiketi üzerinden çıkarın.
5. İlaç karışımını içeren kapaklı kap ve kutusu artık çöpte yerini alabilir.

Sıfır-Atık Yeşil Temizlik

Temizlik ürünleri genellikle büyük ve hacimli plastik kutularda paketlenir. Bunun yerine temizlik rutininizdeki atık sahasına gidecek çöp miktarınızı azaltmak için bu 3 kolay ipucunu dikkate kullanabilirsiniz. Bunu yaparken olası tehlikeli kimyasallardan kaçının.

1. Çok Amaçlı Temizleyici: İşte kolay, çok amaçlı bir temizleyici: Bir sprey kutusuna yarım bardak

 sirke ve 1 bardak su koyup 10-20 damla çay ağacı, lavanta, limon ya da okaliptüs yağı ekleyin. Kullanmadan önce iyice çalkalayın.

2. Ev Yapımı Ağartıcı: Ticari çamaşır sularını ve ambalajlarını bu lavabo, tezgahlar için etkili ve basit tarifle azaltabilirsiniz: Yarım bardak maden suyu ve yarım bardak deniz tuzunu paslanmaz çelik ya da seramik bir kabın içinde iyice karıştırın. Ekstra ağartma gücü için, 1-2 yemek kaşığı limon suyu ekleyin.

3. Sıfır-atık Temizlik Bezleri: Eski tişört, havlu ya da çoraplardan yapılmış temizleme bezleri ile hem paranızı hem de dünyayı kurtarın.

Sıfır Atık Çamaşırhane

Deterjan: Çamaşırhane gereçlerini 3,6 ya da 12 ayda bir satın almayı düşünün. Büyük-ebatlarda, doğal çamaşır sabunları çöp miktarını en aza indirirken ailenizin toksin maruziyetini azaltır. Geri dönüştürülmüş, geri dönüştürülebilir ya da kompostlanabilir kaplar ya da daha az ambalaj gerektiren süper konsantre toksik olmayan çamaşır sabunları kullanabilirsiniz ya da internetten araştırarak evde kendi çamaşır sabununuzu yapabilirsiniz.

Kurutucu Kağıtlar: Eski, temiz, pamuklu havlularınızı ya da diğer bezleri küçük şeritler halinde keserek kendi kurutucu yapraklarınızı yapabilirsiniz. 10 ya da daha fazla damla lavanta vb. yağ ile güzel kokmasını sağlayın. (Türkiye’de bu ürün yaygın değildir ancak çamaşır kurutucusunun içine ıslak çamaşırlar ile atılan, kurutucunun içinden gecen sıcak hava ile hem içindeki kokuyu çamaşırlara geçiren hem de yumuşatıcı etkisi yapan kağıttan yapraklardır.)

Kompostlama Seçenekleri: Yiyecek atıkları ve dahasını biriktirebileceğiniz bir tezgah üstü çöp kutusu bulundurun(seramik ya da bambu kompost kutuları idealdir). Kutu dolduğu zaman dış mekandaki daha büyük kompost kutusuna aktarın. Bir başka çözüm de yiyecek atıklarını -belediyenin kompost merkezlerine gönderilebilecek olan- kompostlanabilir çöp poşetlerine koymaktır.

Bir başka yaklaşım da kırmızı kıvrımlı solucanların çabuk bir şekilde organik maddeleri kullanılabilir komposta dönüştürdüğü “solucan kompostu”dur. Bu temiz, basit ve verimli sistemler dış mekanda kompost bidonu için yer bulamayanlar için kullanışlıdır.

Mutlaka Bilinmesi Gereken Ana Bilgiler:

(EPA – Kompostlanabilir Atıklar)

•         Meyve ve sebzeler
•         Yumurta kabukları
•         Kahve çekirdekleri ve filtreleri
•         Sallama çaylar
•         Fındık kabukları
•         Parçalanmış gazete kağıtları
•         Karton
•         Kağıt
•          Bahçe atıkları
•         Çimen kırpıntıları
•         Ev bitkileri
•         Saman ve sazlıklar
•         Yapraklar
•         Talaş
•          Ağaç kabuğu parçaları
•         Pamuk ve yün artıkları
•          Kurutucu ve elektrikli süpürge atıkları
•         Saçlar
•         Şömine külleri

(EPA – Kompostlanamayan Atıklar)

• Kara ceviz ağacı yaprakları ve parçaları

(Bitkilere zararlı maddeler salgılayabilirler)

• Kömür ve kömür külü

(Bitkilere zararlı maddeler içerebilirler)

• Günlük ürünler (tereyağı, süt, ekşi krema, yoğurt)
• Yağlar, hayvansal yağlar, kuyruk yağları
• Et, balık kemik ve artıkları

(Koku problemlerine yol açar ve sinek ve haşereleri kendine çeker)

• Hastalıklı ve böceklenmiş bitkiler
• Ev hayvanları atıkları (kedi, köpek dışkısı, kirli kedi kumu)

(İnsanlara zararlı olan parazit, bakteri, mikrop, patojen ve virüsleri içerir.)

• Kimyasal pestisitlere maruz kalmış bahçe atıkları

(Yararlı kompost organizmalarını öldürebilir)

Yemek Yağları: Tıkanmalara sebep oldukları ve atıksuların arıtımını zorlaştırdığı için kullanılmış yemek yağlarımızı gidere dökmemeliyiz ve kompostlama için de kullanamayız. Bu atıkları gelip almaları ilgili belediyelerle iletişim haline geçebiliriz.

Kentsel Kompostlama Çalışmaları: Evinizde kompostlama yapma imkanınız yoksa belediyenizin bununla ilgili bir programı olup olmadığını kontrol edebilir, ücretsiz kompost kutu talebinde bulunabilirsiniz.

Sıfır-atık hedefinin bir parçası olarak San Fransisco, 2020 yılı itibariyle geri dönüşüm ve kompostlama programlarının uygulanmasını yasal olarak zorunlu hale getirdi. Yaşadığınız yer ile ilgili bu tür program ve faaliyetlerin olup olmadığını araştırabilirsiniz.

Bağışlayabildiğiniz Her şeyi Bağışlayın!

Yeni yılın başlangıcı toparlamak ve sahip olduğumuz eşyaları azaltmak için güzel bir zamanlama. Mutfak ve banyolar evlerimizin en büyük atık kaynağı olsa da eskimiş ya da miadını doldurmuş elektronik aletler, giyilmeyen kıyafetler, eski spor aletleri ve dahası gibi atıklarla da mücadele etmemiz gerekir. Tüm bunları ihtiyacı olan yeni sahiplerine ya da yardım derneklerine gönderebilir ya da internet üzerinden ücretsiz değişim programlarıyla başkalarına hediye edebilirsiniz (Bu konuda belediyelerin belli semtlere kurdukları kıyafet kumbaraları ya da çaadırlarından da yararlanabilirsiniz.)

(bitarafhaber.com)

Kaynak: http://www.motherearthliving.com / Letitia L. Star (1)
EPA (2)
TR Çeviri: dunyaninyesili.blogspot.com